چکیده
یکی از مسائلی که در زمره بحث از معاد مورد توجه جدی اندیشمندان اسلامی قرار دارد مساله چگونگی کیفر و جزای الهی است. کیفر پاره ای از گناهان در اسلام خلود و جاودانگی در دوزخ است؛ اما این که در نار خلود مستلزم عذاب دائم است و یا این که خلود با انقطاع عذاب نیز می تواند همراه باشد، مساله ای است که آراء مختلفی درباره آن اظهار شده است. ابن عربی بر خلاف متشرعان و عامه ی اهل دیانت معتقد است که عذاب دوزخیان ابدی نیست و اجل مسمی و مدت معین دارد و پس از سپری شدن این مدت دوزخیان از نعیمی که متفاوت با نعیم بهشتیان است بهره مند می شوند، بدین صورت که طبیعت ناریه پیدا می کنند و دیگر احساس رنج و عذاب نمی کنند. روش نگارنده در این پژوهش به صورت مطالعات کتابخانه ای بوده و به شیوه توصیفی – تحلیلی، اطلاعات و داده جمع آوری شده است در این مجموعه به این نکته پرداخته می شود که عذاب خلود کنندگان در جهنم قطع می گردد و عذاب از آن ها برداشته می شود. باتوجه به نظر ابن عربی که معتقد است عذاب از مخلدین در نار منقطع می گردد اما علامه نظر مخالف دارد و بر این اعتقاد است، که عذاب برای آنها دائمی است و فصل و جدایی از عذاب برای آنها نیست.
نتیجه:
ابن عربی بر طبق تحلیل‌هایی که از آیات و روایات انجام می‌دهد انقطاع عذاب مخلدین در دوزخ را نتیجه می‌گیرد. علامه طباطبایی معتقد است با توجه به ظاهر آیات و روایات و همچنین برهان عقلی خلود در نار و تعذیب ابدی برای کافران و معاندین به صورت همیشگی وجود دارد و از عذاب رهایی پیدا نمی کند. همچنین علامه طباطبایی معتقد است آن چه ابن عربی برای انقطاع عذاب مخلدین در آتش ثابت می کند دلیل بر انقطاع عذاب نیست بلکه برعکس خلود عذاب مخلدین را نتیجه می دهد.
با توجه به ادله های نقلی و عقلی که درباره مخلدین در عذاب وارد شده دو شبهه مطرح می گردد:
1- عدم تماثل، تساوی، توافق جزاء وعمل در صورت خلود در عذاب
2- تناقض رحمت و عدل الهی با عذاب دائم
البته بزرگانی همچون علامه جواب این شبهه را داده اند که شرک و نفاق و کفر برای مشرکان و منافقان و کافران ملکه شده و به منزله فصل وجودی آنها در آمده است و زوال ناپذیر است که سبب خلود در نار برای آنها است.
نویستده:محبوبه دادفر(طلبه حوزه الهیه ساوه)
